“Το Στεφάνι και η Πρωτομαγιά”

Η παράδοση θέλει να φτιάχνουμε ένα ωραίο στεφάνι με διάφορα λουλούδια από τον κήπο μας, που θα το κρεμάσουμε στην κεντρική πόρτα ή την εξώπορτα του σπιτιού. Κάποτε το αφήνανε κρεμασμένο μέχρι την παραμονή του Αϊ-Γιαννιού του Κλήδονα (23 Ιουνίου) και το ρίχνανε να καεί στις φωτιές που ανάβανε.

Το πρωτομαγιάτικο στεφάνι είναι, σχεδόν, το μοναδικό έθιμο που εξακολουθεί να μας συνδέει με την παραδοσιακή Πρωτομαγιά, μια γιορτή της άνοιξης και της φύσης με πανάρχαιες ρίζες, πανευρωπαϊκής εμβέλειας, πλούσια σε εορταστικές εκδηλώσεις σε παλαιότερες εποχές. Συμβολίζει τη δύναμη της φύσης. Καθώς κρέμεται στην πόρτα των σπιτιών, θαρρείς ότι όλη η δύναμη της φύσης περνά στους ανθρώπους με τρόπο μαγικό. Σε πολλά μέρη ακόμα έβαζαν στις πόρτες σκόρδα για να διώχνουν το κακό μάτι και ένα στάχυ για έχουν καλή σοδειά.

Όμως το μήνα Μάιο έχουμε κι ένα άλλο έθιμο που γινόταν σε πολλά μέρη της πατρίδας μας για να έρθει η βροχή, που είναι απαραίτητη για τις καλλιέργειες. Είναι το έθιμο της Περπερούνας, όπου μια ομάδα παιδιών στόλιζαν ένα κορίτσι οχτώ έως δέκα χρόνων, συνήθως φτωχό ή ορφανό με λουλούδια και πρασινάδα. Στη συνέχεια πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι λέγοντας το τραγούδι της Περπερούς ή Περπερούνας:

 

Περπερούνα περπατεί
Δρόσισε τη γειτονιά
Και στους δρόμους περπατεί
Το Θεό παρακαλεί
Θε μου, βρέξε μια βροχή,

Μια βροχίτσα σιγαλή,
Να καρπίσουν τα χωράφια
Και ν’ ανθίσουν τ’ αμπελάκια.

Σύμφωνα με τη διευθύντρια του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, Αικατερίνη Καμηλάκη, το στεφάνι κατασκευαζόταν με βέργα από ευλύγιστο και ανθεκτικό ξύλο κλήματος ή άλλο και στολιζόταν με λουλούδια και κλαδάκια καρποφόρων δέντρων, όπως η αμυγδαλιά, η συκιά και η ροδιά. Ακόμα, το διακοσμούσαν με στάχυα από σιτάρι και κριθάρι, με κρεμμύδι αλλά και σκόρδο για το μάτι. Η χρησιμοποίηση πρασινάδας και όχι τόσο λουλουδιών με σκοπό τη μετάδοση της γονιμότητάς τους ήταν το κύριο χαρακτηριστικό των μαγιάτικων συνηθειών. Στον αγροτικό χώρο, μάλιστα, δε θεωρείτο απαραίτητο το πλέξιμο στεφανιών. Αρκούσε η τοποθέτηση πάνω από την πόρτα του σπιτιού μιας δέσμης από χλωρά κλαδιά ελιάς, συκιάς, νερατζιάς, πορτοκαλιάς και άλλα μαζί με λουλούδια. Απαραίτητη ήταν, επίσης, η ύπαρξη μεταξύ τους φυτών αποτρεπτικών… του κακού, όπως είναι η τσουκνίδα, το σκόρδο και άλλα.

Το μαγιάτικο κλαδί ή το άνθινο στεφάνι έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Είναι γνωστό ότι στην αρχαία Ελλάδα τέτοια κλαδιά ή στεφάνια τα χρησιμοποιούσαν πολύ συχνά. Δεν είναι υπερβολικό να πούμε ότι δεν έλειπαν από καμία σημαντική εκδήλωση του δημόσιου, ιδιωτικού και θρησκευτικού βίου. Επιπλέον, είναι αξιοπρόσεκτο ότι μια σημαντική γιορτή ενός μήνα των αρχαίων, του Θαργηλίωνος, που αντιστοιχούσε, περίπου, με το δικό μας Μάιο, περιλάμβανε στα δρώμενά της την κατασκευή ενός κλαδιού ανάλογου με το μαγιάτικο. Το κλαδί αυτό δεν το έφτιαχναν με άνθη, αλλά με κλαδιά οπωροφόρων δέντρων, στα οποία αναρτούσαν κρεμμύδι και σκόρδο.

Το σύγχρονο πρωτομαγιάτικο στεφάνι για τους περισσότερους δεν αποτελεί, ίσως, τίποτα περισσότερο από μια όμορφη και μυρωδάτη σύνθεση λουλουδιών, χωρίς να παραπέμπει σε πανάρχαιους συμβολισμούς, σύμφωνα με τους οποίους χαρίζει στους κατοίκους ενός σπιτιού υγεία, καλή τύχη, ευτυχία και ευφορία. Σίγουρα, όμως, η κατασκευή του χαρίζει ευφορία σε μεγάλους και μικρούς, που ξεφεύγοντας από τις πόλεις αναζητούν τη χαρά της άνοιξης στην ολάνθιστη φύση.

 

Με μιά Αλλη Ματιά η Πρωτομαγιά: Η μέρα ορόσημο για τους αγώνες του εργάτη, για την ελευθερία του ανθρώπου από τον άνθρωπο. Διαβάστε Αφιέρωμα